ေလျဖတ္ျခင္းေရာဂါ
ေလျဖတ္ျခင္း လို႔ ျမန္မာလို ေဝါဟာရ ျပဳထားတဲ့ ေရာဂါဟာ ဦးေႏွာက္တြင္း ဧရိယာ တစ္ခုကို ေသြးေထာက္ပံ့မွု ပ်က္ယြင္းသြားလို႔ အဆိုပါ ဧရိယာနဲ႔ ဆိုင္တဲ့ ဦးေႏွာက္ရဲ့ လုပ္ငန္းေဆာင္တာ ႐ုတ္တရက္ လ်င္ျမန္စြာ ေပ်ာက္ဆုံး ခ်ိဳ႕ယြင္း သြားျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဦးေႏွာက္ ဧရိယာ တစ္ခုခု ေသြးမရေတာ့တဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြက အၾကမ္းဖ်ဥ္း ေျပာရရင္ (၂) ခု ရွိနိုင္ပါတယ္။
(၁) ေထာက္ပံ့ေပးတဲ့ ေသြးေၾကာ ေပါက္သြား၍ ေလျဖတ္ျခင္း (Haemorrhagic Stroke)
(၂) ေထာက္ပံ့ေပးတဲ့ ေသြးေၾကာ ပိတ္သြား၍ ေလျဖတ္ျခင္း (Ischaemic Stroke) လို႔ ခြဲျခားနိုင္ပါတယ္။
ဒီႏွစ္ခု စလုံးက ေယဘုယ် မ်က္ျမင္ လကၡဏာေတြမွာ ဘာမွ မကြာျခားပါဘူး။ ေလျဖတ္ေရာဂါဟာ
ေသြးတိုးေရာဂါ၊ ႏွလုံးေရာဂါ၊ ေသြးတြင္း မေကာင္းတဲ့ ကိုလက္စထေရာ အဆီမ်ားျခင္း၊ ဆီးခ်ိဳေရာဂါ စတာေတြနဲ႔ အထူးသျဖင့္ ဆက္စပ္ပါတယ္။ ဒီေရာဂါေတြ ရွိေနတဲ့အတြက္ ေသြးေၾကာေတြနဲ႔ ေသြးရဲ့ ခဲေစမွု သဘာ၀ မေကာင္းေတာ့လို႔ ျဖစ္ရတဲ့ ေရာဂါတစ္မ်ိဳး ျဖစ္ၿပီး သက္ႀကီးရြယ္အိုေတြမွာပဲ အမ်ားဆုံး ျဖစ္တာ ေရွးယခင္က ေတြ႕ရခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ယခုအခါမွာ ေျပာင္းလဲလာတဲ့ လူေနမွု စနစ္ရဲ့ အစားအေသာက္ အေနအထိုင္ ပုံစံေတြေၾကာင့္ အထက္ပါ ေရာဂါေတြဟာ လူငယ္ လူလတ္ပိုင္း ေတြမွာလည္း ရွိမွန္းမသိ ရွိေနၾကၿပီး အေနအထိုင္ မဆင္ျခင္ၾကတဲ့ အတြက္ လူငယ္ လူလတ္ပိုင္းေတြ ေလျဖတ္မွု ေရွးယခင္ကထက္ မ်ားလာတာ ေတြ႕နိုင္ၾကပါတယ္။
ေလျဖတ္ရျခင္း အေၾကာင္း
ေသြးတိုးေရာဂါ လို႔ေခၚတဲ့ ေသြးေပါင္ခ်ိန္ ပုံမွန္ထက္ ျမင့္မားေနတဲ့ ေရာဂါျဖစ္ေနတာ ႏွစ္ရွည္လမ်ား ၾကာလာရင္ ေသြးေၾကာေတြဟာ ေသြးဖိအား မ်ားမွုဒဏ္ ခံရတာ အရမ္းမ်ားေနလို႔ ပ်က္စီးေနကာ ေနာက္ဆုံးမွာ ေသြးဖိအားဒဏ္ မခံနိုင္ဘဲ ေပါက္ထြက္သြားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဆီးခ်ိဳေရာဂါ ရွိျခင္းနဲ႔ ေဆးလိပ္ ေသာက္ျခင္း တို႔ဟာလည္း ေသြးေၾကာေတြကို အထူး ပ်က္စီးေစတာမို႔ ေလျဖတ္ျခင္းကို ျဖစ္ေစတဲ့ အာနိသင္ တူညီစြာ ရွိပါတယ္။
ေသြးေၾကာ ပိတ္သြားေစတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြက က်ေတာ့ အမ်ားႀကီး ရွိပါတယ္။ ေသြးထဲမွာ မေကာင္းတဲ့ ကိုလက္စထေရာေခၚ အဆီဓာတ္ေတြ မ်ားေနရင္ ေသြးေၾကာနံရံေတြမွာ သြားေရာက္ အနည္က်ကာ ပိတ္ဆို႔ျခင္း၊ ခႏၶာကိုယ္တြင္း အေၾကာင္းတစ္ခုခုေၾကာင့္ ပုံမွန္မဟုတ္ဘဲ ေသြးခဲ ျဖစ္ေပၚကာ ဦးေႏွာက္အတြင္း ပိတ္မိျခင္း၊ ႏွလုံးေရာဂါ ျပင္းထန္လာၿပီး ေသြးဝင္ခန္း မူမမွန္တုန္ခါျခင္း (Atrial Fibrillation) ဝင္လာၿပီး ႏွလုံးတြင္းရွိ ေသြးခဲ တစ္ခုခုမွ သြားပိတ္ျခင္း စသျဖင့္ အေၾကာင္းရင္းေတြ အမ်ားႀကီး ရွိပါတယ္။ တစ္ခါတစ္ေလ ကံဆိုးစြာ ေသြးေပါင္အရမ္းက်ၿပီး ေရွာ့ခ္ျဖစ္တဲ့ အခ်ိန္မွာ ေလျဖတ္ သြားတတ္တာမ်ိဳးလဲ ရွိပါတယ္။ ဒါကေတာ့ ျဖစ္ခဲပါတယ္။ တစ္ခု သိထားဖို႔က ေလျဖတ္တဲ့ လူနာေတြ အားလုံးရဲ့ ၈၇% ဟာ ေသြးေၾကာပိတ္လို႔ ျဖစ္ရတာ ဆိုတာပါပဲ။
ဒီေတာ့ ေလျဖတ္ေစတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြကို ေသခ်ာ စီစစ္ ဆင္ျခင္ ၾကည့္ရင္ အဓိကအားျဖင့္ ေလးမ်ိဳးပဲ ရွိတာ ေတြ႕ရပါမယ္။
(၁) Atherosclerosis လို႔ေခၚတဲ့ ေသြးေၾကာနံရံေတြ မာေၾကာပိတ္ခဲလာျခင္း (ဒါဆို တစ္ခ်ိန္မွာ ပိတ္သြားနိုင္ပါတယ္။ အဝလြန္သူေတြ၊ ေသြးတြင္း ကိုလက္စထေရာ ပမာဏ မ်ားသူေတြဟာ ေသခ်ာေပါက္ Atherosclerosis ျဖစ္ေနၾကၿပီ လို႔ ဆိုနိုင္ပါတယ္။ ေသြးတိုးေရာဂါ ရွိေနျခင္းကလည္း ၾကာလာရင္ ေသြးေၾကာေတြကို ပ်က္စီးေစလို႔ Atherosclerosis ျဖစ္ေစဖို႔ အားေပးပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အခ်ိဳ၊ အဆီ၊ အငန္ေတြ ေလၽွာ့စားကာ ကိုယ္လက္လွုပ္ရွားမွု မွန္မွန္ ျပဳလုပ္ေပးသင့္ပါတယ္။ ဒါကို ကာကြယ္ဖို႔ ကမၻာ့က်န္းမာေရး ပညာရွင္မ်ားက အသက္ ၅၀ ေက်ာ္ၿပီးသူတိုင္း အသည္းေရာဂါ တစ္ခုခု မရွိရင္ ေသြးတြင္း မေကာင္းတဲ့ ကိုလက္စထေရာ ခ်ေပးတဲ့ Statins ေဆးဝါးေတြကို ဆရာဝန္ညႊန္ၾကားခ်က္နဲ႔ ေသာက္သင့္တယ္လို႔ အႀကံျပဳထားၾကပါတယ္)
(၂) ေသြးေပါင္ခ်ိန္ အရမ္းတက္ျခင္း (ဒါဆို တစ္ခ်ိန္မွာ ေပါက္သြားနိုင္ပါတယ္။ ေသြးတိုးကို ထိန္းညႇိေပးဖို႔ ေဆးမွန္မွန္ ေသာက္ရမွာ ျဖစ္ၿပီး အထက္က ေျပာခဲ့တဲ့ အခ်က္ေတြကို လိုက္နာသင့္ ပါတယ္။ ေသြးတိုးျခင္းဟာ ခ်က္ခ်င္း ေသြးေၾကာေပါက္တဲ့ ေလျဖတ္ျခင္း ခံစားရေစနိုင္သလို အခ်ိန္ၾကာလာတာနဲ႔အမၽွ ျမင့္မားတဲ့ ေသြးဖိအားေၾကာင့္ ေသြးေၾကာနံရံေတြ ပ်က္စီးကာ အမာရြတ္ေပၚသလို ျဖစ္ၿပီး အဲဒီေနရာကို အဆီခဲေတြ လာအနည္က်ၿပီး ပိတ္နိုင္လို႔ ေသြးတိုးေရာဂါ ရွိသူေတြနဲ႔ ေဆးလိပ္ေသာက္သူေတြဟာ တစ္ခ်ိန္မွာ ေသခ်ာေပါက္ ေလျဖတ္ဖို႔ အရမ္းနီးစပ္ပါတယ္)
(၃) ဦးေႏွာက္တြင္း ေမြးရာပါ (သို႔) ေနာက္မွျဖစ္ေသာ ေသြးေၾကာေဖာင္းပြပါးလွပ္ေသာ ေနရာ (Cerebral Aneurysm) ရွိေနျခင္း (ဒါကေတာ့ စစ္ေဆးမၾကည့္ဘဲ မသိနိုင္ဘူးေပါ့ေနာ္။ ဒါေပမယ့္ လူတိုင္းဟာ ေသြးတိုးေရာဂါ မျဖစ္ေအာင္ ထိန္းသိမ္းသြားမယ္ဆိုရင္ ေသြးေၾကာေပါက္ထြက္ျခင္း ပိတ္ျခင္းေဘးေတြကေန ကင္းေဝးမွာ ျဖစ္ပါတယ္)
(၄) ဦးေခါင္းထိခိုက္ဒဏ္ရာရျခင္း (ဒါကလည္း ေသြးေၾကာေတြ ေပါက္ၿပီး ေသြးခဲေတြက ဦးေႏွာက္ကို ဖိေစလို႔ အေၾကာေသေလျဖတ္ျခင္းေဝဒနာ ျဖစ္ေစနိုင္ပါတယ္)
ဘယ္လိုလူေတြ ေလျဖတ္နိုင္ဖို႔ နီးစပ္သလဲ
အခုနက ေျပာခဲ့တဲ့ အခ်က္ ၄ ခ်က္နဲ႔ အနီးစပ္ဆုံး ျဖစ္တဲ့ သက္ႀကီးရြယ္အိုေတြ၊ ေသြးတိုးေရာဂါ ရွိသူေတြ၊ ေလဖ်န္းျခင္း (Transient Ischaemic Attack, TIA) ျဖစ္ဖူးတဲ့ သူေတြ၊ ဆီးခ်ိဳေရာဂါ ရွိသူေတြ၊ ေဆးလိပ္ေသာက္သူေတြ၊ ေသြးတြင္း မေကာင္းတဲ့ ကိုလက္စထေရာ အဆမတန္ ျမင့္မားေနသူေတြဟာ အႏၲရာယ္ အမ်ားဆုံး သူေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
ေနာက္ၿပီး ေမြးရာပါ ဦးေႏွာက္ထဲက ေသြးေၾကာႀကီးေတြမွာ ေသြးေၾကာေဖာင္း ပါလာတဲ့ သူေတြဟာလည္း တစ္ခ်ိန္မွာ ဒီေသြးေၾကာေဖာင္း ေပါက္ထြက္ရင္ ေလျဖတ္နိုင္တဲ့ သူေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါကေတာ့ ေခတ္မီ စက္ကိရိယာေတြနဲ႔ ေသခ်ာ စစ္ေဆး ၾကည့္မွပဲ သိနိုင္တဲ့ ခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္တစ္ခုပါပဲ။
အထက္မွာ ဆိုခဲ့တဲ့ အခ်က္ေတြဟာ ေလျဖတ္ျခင္းကို အထူးအားေပးတဲ့ အခ်က္ေတြ ဆိုေပမယ့္ ေလျဖတ္ေရာဂါ ခံစားခဲ့တဲ့ လူနာေတြကို လိုက္ၾကည့္ရင္ ဒီေရာဂါေတြ ရွိတဲ့ လူေတြ အျပင္ အထူးက်န္းမာေရး ခ်ိဳ႕ယြင္းမွု မရွိတဲ့ လူလတ္ပိုင္းေတြလည္း တစ္ခါတစ္ေလ ပါဝင္ေနတာ ေတြ႕ရပါတယ္။ ဒီလူေတြ ဘာလို႔ ေလျဖတ္ရသလဲဆိုေတာ့ အေၾကာင္းအရင္း ႏွစ္ခ်က္ ရွိပါတယ္။ ပထမတစ္ခ်က္က ဒီေရာဂါေတြ ရွိမွန္း မသိလို႔ မကုသဘဲ ေပေတ ေနရာကေန ေလျဖတ္သြားတာ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒုတိယအခ်က္ကေတာ့ အပူအေအး အရမ္းအစြမ္းေရာက္ေနတဲ့ အခ်ိန္ေတြ (ဥပမာ ေဆာင္းတြင္းညေန ညဖက္၊ ေႏြေန႔လည္ ညဖက္ စတဲ့ အခ်ိန္ေတြ) မွာ ေခါင္းေလၽွာ္ေရခ်ိဳး အေအးခံ ၾကလိ့ ပါပဲ။ အရမ္းေအးေနတဲ့ အခ်ိန္မွာ ေရခ်ိဳး ေခါင္းေလၽွာ္မယ္ ၊ ရာသီဥတု အရမ္း ပူတဲ့အခ်ိန္မွာ ဒါကို အန္တုဖို႔ ေရအရမ္းစိမ္ခ်ိဳးတာ၊ ေရစိုဝတ္ေတြ ထိၿပီး အိပ္တာေတြ လုပ္မယ္ ဆိုရင္ ေသြးေၾကာပိတ္တဲ့ အေနအထားနဲ႔ ေလျဖတ္ဖို႔ အရမ္းနီးစပ္ပါတယ္။
အျပင္က ျပန္လာလာခ်င္း ခႏၶာကိုယ္ တျဖည္းျဖည္း ေအးသြားေအာင္ မေစာင့္ဘဲ ေရတန္းခ်ိဳးတာ ၊ ေသြးအရမ္းတိုးေနတဲ့ အခ်ိန္ ေရခ်ိဳးတာ ၊ ရာသီဥတု အရမ္းပူတဲ့အခ်ိန္ အရက္ေသစာကို အလြန္အကၽြံ ေသာက္သုံးတာ ေတြဟာ ေသြးေၾကာ ေပါက္ထြက္တဲ့ နည္းနဲ႔ ေလျဖတ္ေစဖို႔ အထူးအားေပးပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဘယ္သူေတြ ေလျဖတ္ဖို႔ အႏၲရာယ္ အမ်ားဆုံးလဲလို႔ ေမးရင္ ေသြးတိုး၊ ႏွလုံး၊ ဆီးခ်ိဳ၊ အဆီပိတ္ အဝလြန္ စတဲ့ ေရာဂါေတြ ရွိတဲ့ သူေတြနဲ႔ တန္းတူ ရာသီဥတုနဲ႔ လိုက္ေလ်ာညီေထြ ရွိေအာင္ မေနတဲ့ သူေတြ ပါတယ္လို႔ ေျပာလိုပါတယ္။ ေလျဖတ္ျခင္း သာမက ဘယ္ေရာဂါမဆို မျဖစ္ရေလေအာင္ ကံ၊ စိတ္၊ ဥတု၊ အာဟာရ ေလးပါး မၽွတ ညီညြတ္ ေအာင္ ေနသင့္ပါတယ္။
ေလျဖတ္ျခင္းရဲ့ လကၡဏာ
ေလျဖတ္ျခင္းရဲ့ ေရာဂါ လကၡဏာေတြဟာ ထိခိုက္သြားတဲ့ ဦးေႏွာက္ ေနရာေပၚ မူတည္ၿပီး ကြဲျပားျခားနား ေပမယ့္ ႐ုတ္တရက္ ေပၚေပါက္လာၾကတာ ခ်င္းေတာ့ တူတူပါပဲ။ ဒီလိုပဲ ျပန္ေကာင္းဖို႔ လိုအပ္တဲ့ အခ်ိန္ အရွည္ အတို၊ ျပန္ေကာင္းၿပီးရင္လည္း ဘယ္ေလာက္အတိုင္းတာအထိ နဂိုအတိုင္း ျပန္ေကာင္းမလဲ ဆိုတဲ့ ကံဟာ ေသြးေၾကာေပါက္/ပိတ္ ျဖစ္သြားလို႔ ေသြးေထာက္ပံ့မွု မရေတာ့ဘဲ တာဝန္ေတြ ရပ္ဆိုင္းပ်က္စီးသြားတဲ့ ဦးေႏွာက္ရဲ့ ေနရာေတြ အေပၚ မူတည္ပါတယ္။
ဦးေႏွာက္ဆဲလ္ေတြ ေသြးမရလို႔ ေသဆုံးသြား တဲ့ ေနရာ (Site of Infarct Area) ေတြက အေရးမႀကီးတဲ့ အစိတ္အပိုင္းေတြ ျဖစ္သလို ဒီေနရာေတြရဲ့ အရြယ္အစား (Size of Infarct Area) ကလည္း ေသးတဲ့ သူေတြက်ေတာ့ ျမန္ျမန္ ျပန္ေကာင္းၿပီး ခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္ အမ်ားႀကီး မက်န္ၾကေပမယ့္ ေနရာ ကလဲ အေရးႀကီးတဲ့ ေနရာ၊ အရြယ္အစားကလဲ အႀကီးႀကီး ဆိုရင္ေတာ့ အသက္အႏၲရာယ္ေတာင္ ရွိပါတယ္။ ဒါက ကၽြန္ေတာ္ အေပၚမွာ ေျပာခဲ့တဲ့ ကံေကာင္းလို႔ ဆိုတဲ့ စကားကို ျပန္လည္ ရွင္းလင္းတာ ျဖစ္ပါတယ္။
႐ုတ္တရက္ ေပၚလာတတ္တဲ့ ေလျဖတ္ျခင္းရဲ့ လကၡဏာေတြကေတာ့
• ႐ုတ္တရက္ ကိုယ္တစ္ပိုင္း ေသသြားျခင္း (သို႔) အားနည္းသြားျခင္း
• ေျခလက္မ်ား ထုံက်င္ ေလးလံျခင္း
• မ်က္ႏွာ ႂကြက္သားမ်ား ပုံပ်က္ျခင္း (အာရြဲ႕ျခင္း၊ ပါးရြဲ႕ျခင္း)
• ထိေတြ႕မွု ၊ တုန္ခါမွုတို႔တြင္ အာ႐ုံခံစားနိုင္မွု ေလ်ာ့သြားျခင္း
• စကားမေျပာနိုင္ေတာ့ျခင္း
• လမ္းမေလၽွာက္နိုင္ေတာ့ျခင္း
ဒီထက္ ပိုဆိုးရင္
• အျမင္၊ အၾကား၊ အနံ့ခံ၊ အရသာခံ အာ႐ုံမ်ား ေျပာင္းလဲ ခ်ိဳ႕ယြင္းသြားျခင္း
• မ်က္ခြံ တြဲက် ဖြင့္ရခက္ျခင္း
• ေခါင္းကို ဟိုဖက္ သည္ဖက္ မလွည့္နိုင္ေတာ့ျခင္း
• လၽွာကို မထုတ္နိုင္ေတာ့ျခင္း၊ မလွုပ္နိုင္ေတာ့ျခင္း
• ေျပာေသာစကားကိုပါ နားမလည္ေတာ့ျခင္း
စတာေတြ ျဖစ္နိုင္ပါတယ္။ ေသြးေၾကာပိတ္ ေလျဖတ္ျခင္းထက္ ေသြးေၾကာေပါက္ ေလျဖတ္ျခင္းမွာ ပိုၿပီး ထင္ရွားတဲ့ လကၡဏာေတြကေတာ့ ေခါင္းအရမ္း ကိုက္ျခင္း၊ ႐ုတ္တရက္ သတိလစ္ ေမ့ေျမာသြားျခင္း၊ မပ်ိဳ႕ဘဲနဲ႔ ထိုးအန္ျခင္း စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေတာ့ လူတစ္ေယာက္ဟာ ဘာမွန္းမသိဘဲ ေျခေတြ လက္ေတြ မလွုပ္နိုင္ေတာ့ဘဲ သတိလစ္သြားတယ္ ဆိုရင္ အနီးဆုံး ေဆး႐ုံေဆးခန္းကို အျမန္ဆုံး ေရာက္ေအာင္ ပို႔ေပးမွသာ သူ႔ရဲ့ အသက္နဲ႔ ဘဝကို ကယ္တင္နိုင္မွာပါ။
အေပၚမွာ ကၽြန္ေတာ္ ေရးျပခဲ့တဲ့ လကၡဏာေတြဟာ ေလျဖတ္ျခင္းရဲ့ ေယဘုယ် လကၡဏာမ်ားသာ ျဖစ္ၿပီး လူနာဟာ ေလျဖတ္ျခင္း တကယ္ဟုတ္မဟုတ္ ဆုံးျဖတ္ဖို႔ ဆရာဝန္မ်ားသာ သိတဲ့ ႐ုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ စမ္းသပ္စစ္ေဆးျခင္း (Physical Examination) အခ်ိဳ႕ လုပ္ရမွာ ျဖစ္လို႔ ေဘးကလူေတြအတြက္ အျဖစ္မွန္ကို အျမန္ဆုံး ခန႔္မွန္းနိုင္ၿပီး ေဆး႐ုံတင္ေပးဖို႔သာ အဓိက လိုတာ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္ ေလျဖတ္ျခင္း ဟုတ္မဟုတ္ ခြဲျခားရ အလြယ္ဆုံး မွတ္သားနည္းေလး တစ္ခု ေဖာ္ျပေပးလိုက္ပါတယ္။ အဂၤလိပ္လို အတိုေကာက္မွတ္ခ်င္ရင္ သူ႔ေရာဂါရဲ့ နာမည္အတိုင္း STROKE လို႔ မွတ္နိုင္ပါတယ္။ ျမန္မာလိုသိထားလဲ တူတူပါပဲ။ ႐ုတ္တရက္ လူတစ္ေယာက္ဟာ ေျခေတြလက္ေတြ မလွုပ္နိုင္ေတာ့ဘဲ သတိေတာ့ ရေသးရင္ အရင္ဆုံး လူနာကို S,T,R ဆိုၿပီး သုံးခုခိုင္းၾကည့္ပါ။
S=Smile
လူနာကိုျပဳံးခိုင္းပါ။ ပုံမွန္ျပဳံးသလိုျဖစ္ရဲ့လား၊ရြဲ႕ေနေစာင္းေနလားၾကည့္ပါ။
T=Talk
စကားေျပာခိုင္းပါ။ ေျပာနိုင္လား မေျပာနိုင္ဘူးလား၊ ပုံမွန္လား ေလးေန မပီမသ ျဖစ္ေနလား ၾကည့္ပါ။
R=Raise both arms
လက္ႏွစ္ဖက္ေျမႇာက္ခိုင္းပါ။
ဒါေတြအကုန္ ေခ်ာေခ်ာေမြ႕ေမြ႕လုပ္နိုင္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ STR ၿပီးလို႔ OK ေပါ့။ တစ္ခုခုကို မလုပ္နိုင္ခဲ့ ဘူးဆိုရင္ေတာ့
E=Emergency
အေရးေပၚျဖစ္လို႔ ေဆး႐ုံတင္မွရပါမယ္။ ေနာက္ထပ္ လကၡဏာတစ္ခုကိုလဲ ထပ္ၾကည့္နိုင္ပါေသးတယ္။ လူနာကို လၽွာထုတ္ခိုင္းပါ။ လၽွာဟာ လိမ္ေခါက္ပုံပ်က္ၿပီး တစ္ဖက္ဖက္ကို ေစာင္းေနမယ္ဆိုရင္ေတာ့ ေလျဖတ္တာ ေသခ်ာပါတယ္။ ဒါဆိုရင္ေတာ့ လူနာဟာ အရမ္းစိုးရိမ္ရလို႔ အျမန္ဆုံး ေဆးကုသမွုခံယူရေအာင္ လုပ္ေပးပါ။ ဒီေတာ့ဒီေဆာင္းပါးမွာပါတဲ့အခ်က္ေတြကို သင္ကိုယ္တိုင္လဲ မွတ္သား၊လက္လွမ္းမီသမၽွလဲ ေျပာျပမယ္ဆိုရင္ သင္အပါအဝင္ လူေပါင္းမ်ားစြာရဲ့ အသက္ေတြကို ကယ္တင္နိုင္မွာျဖစ္ပါတယ္။ S, T, R, OK, E လို႔ ေသခ်ာ မွတ္ထားေပးပါ။
ေလျဖတ္ျခင္းေရာဂါကိုကာကြယ္ျခင္း
လူတစ္ေယာက္ဟာ ကိုယ့္ရဲ့ ဘဝတစ္သက္တာမွာ ေလျဖတ္ျခင္း မခံစားရခ်င္ရင္ လက္ေတြ႕က်က် ကာကြယ္နိုင္တဲ့ နည္းလမ္းေတြကို အေမရိကန္ အမ်ိဳးသား ေလျဖတ္ေရာဂါ ကာကြယ္ကုသေရး အသင္း (National Stroke Association) မွ က်န္းမာေရး ပညာရွင္မ်ားက ထုတ္ျပန္ထားပါတယ္။ အဲဒါေတြကို လိုတိုရွင္း ေဖာ္ျပေပးရရင္ .........
(၁) ေဆးလိပ္ စြဲေနရင္ ျဖတ္ပါ။ (ျဖတ္ၿပီးသြားတဲ့ သူေတြဟာ ဆက္ေသာက္ေနေသးတဲ့ သူေတြထက္ ေလျဖတ္ဖို႔ ျဖစ္တန္စြမ္း တကယ္က်ဆင္းသြားတာ သုေတသန ရလဒ္မ်ားအရ သိရွိအတည္ျပဳနိုင္ပါတယ္)
(၂) အရက္ကို ေသာက္တဲ့ရက္/ အႀကိမ္အေရအတြက္/ ပမာဏ ေလၽွာ့ေသာက္ပါ။
(၃) ေသြးတိုးေရာဂါ ရွိရင္ ထိန္းခ်ဳပ္နိုင္ၿပီး ေရာဂါ ခဏခဏ မေဖာက္ေအာင္ ေသခ်ာ ကုသထားပါ။ ကာလအပိုင္းအျခား တစ္ခု ၾကာတိုင္း ေသြးေပါင္ခ်ိန္ မွန္မွန္ ခ်ိန္ေပးတဲ့ အက်င့္ကို ေမြးျမဴပါ။
(၄) ဆားပါဝင္မွု မ်ားတဲ့ အစားအေသာက္ေတြ တတ္နိုင္သမၽွ ေလၽွာ့စားပါ။
(၅) ေသြးလွည့္ပတ္မွုနဲ႔ ဆိုင္တဲ့ ေရာဂါတစ္ခုခု ရွိေနသလားဆိုတာ ေဝဒနာ တစ္ခုခု ေပၚတိုင္း အလ်ဥ္းသင့္သလို ဆရာဝန္ ျပေပးပါ။
(၆) ဆီးခ်ိဳ ေရာဂါ ရွိေနတဲ့သူေတြ ေသြးတြင္းသၾကား ပမာဏကို တည္ၿငိမ္ေနေအာင္ ထိန္းထားဖို႔ ထိေရာက္စြာ ကုသမွု ခံယူထားပါ။ မၾကာခဏ ေသြးေဖာက္ၿပီး သၾကားဓာတ္ စစ္ေဆးပါ။
(၇) တစ္ပတ္ကို ၃ ရက္နဲ႔အထက္ ကိုယ္လွုပ္ရွားမွု ေလ့က်င့္ခန္း စနစ္တက် လုပ္ေပးပါ။ တစ္ခါလုပ္ရင္ အနည္းဆုံးေတာ့ နာရီဝက္ ၾကာပါေစ။ (ရြရြေျပးျခင္း ၊ စနစ္တက် လမ္းေလၽွာက္ျခင္း၊ ေရကူးျခင္း ၊ ေယာဂက်င့္စဥ္ စတာေတြဟာ မွန္မွန္ လုပ္ရင္ ေလျဖတ္ျခင္းသာမက ဆီးခ်ိဳ၊ ႏွလုံး၊ ေသြးတိုး ေရာဂါမ်ိဳးစုံကို ကာကြယ္ေပး နိုင္တာ ေတြ႕ရွိ အတည္ျပဳထားပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ ထိုင္ၿပီး အလုပ္အမ်ားဆုံး လုပ္ရတဲ့ ဉာဏလုပ္သားမ်ားဟာ ပုံမွန္လူေတြထက္ ေရာဂါမ်ိဳးစုံ ရဖို႔ ပိုၿပီး နီးစပ္လို႔ ပိုၿပီး ေလ့က်င့္ခန္း လုပ္ဖို႔ လိုအပ္တယ္လို႔ ပညာရွင္မ်ားက သတိေပးထားပါတယ္။
(၈) အသက္ ၃၅ ႏွစ္ ေက်ာ္ၿပီးသူတိုင္း ေသြးတြင္း ကိုလက္စထေရာ မ်ိဳးစုံ ပမာဏ (Lipid Profile) စစ္ေပးနိုင္ရင္ အေကာင္းဆုံးပါ။ တက္ေနတယ္ဆိုရင္ ဆရာဝန္နဲ႔ အခ်ိန္မီ တိုင္ပင္ ကုသျခင္းျဖင့္ ေလျဖတ္ျခင္း အပါအဝင္ ေရာဂါမ်ိဳးစုံကို ကာကြယ္နိုင္မွာပါ။
(၉) သင္ဟာ ေသြးဆုံးၿပီး / ေသြးဆုံးကာနီး အမ်ိဳးသမီး တစ္ေယာက္ ျဖစ္တယ္ ဆိုရင္ ေဟာ္မုန္းျပည္လည္ျဖည့္တင္းကုသမွု ( Hormone Replacement Therapy, HRT) ကို ခံယူဖို႔ ဆရာဝန္နဲ႔ တိုင္ပင္ပါ။ ေသြးမဆုံးခင္ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ အီစထရိုဂ်င္လို႔ ေခၚတဲ့ အမ်ိဳးသမီး သက္ေစာင့္ေဟာ္မုန္း ပမာဏ ပုံမွန္ ရွိေနေသးလို႔ ေသြးေၾကာနဲ႔ ေသြးလွည့္ပတ္ျခင္း ဆိုင္ရာ ေရာဂါ ေတြ (ဥပမာ ေလျဖတ္ျခင္း၊ ႏွလုံးေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါ လိုမ်ိဳး ေရာဂါေတြ) ေဝးေနေသးေပမယ့္ ေသြးဆုံးၿပီးလို႔ အီစထရိုဂ်င္ ပမာဏ ေလ်ာ့နည္းသြားတာနဲ႔ ဒီေရာဂါေတြ ျဖစ္နိုင္စြမ္း အရမ္းျမင့္မားလာလို႔ HRT ကို ဆရာဝန္နဲ႔ တိုင္ပင္ၿပီး ယူရပါမယ္။
(၁၀) ready-made စားေသာက္ကုန္ေတြကို မျဖစ္မေန အေျခအေနေတြမွာပဲ စားၿပီး တတ္နိုင္သမၽွ သဘာဝထဲက အစားအေသာက္ေတြကိုပဲ စားသင့္ပါတယ္။
ကိုးကား
ေဒါက္တာသီဟသစ္
No comments:
Post a Comment